Brabants Landschap

Zoogdier Onderzoek Tilburg (ZOT)

Binnen de KNNV Tilburg is een zoogdierwerkgroep actief onder de pakkende naam Zoogdier Onderzoek Tilburg (ZOT). Zoals de naam al aangeeft gaat de belangstelling van de werkgroep uit naar alle zoogdieren, van groot tot klein. Maar vleermuizen krijgen extra-aandacht, want Tilburg vormt een ware hotspot voor de diersoort. De combinatie van oude bebouwing met vele parken en lanen biedt heel wat vleermuizen een prima onderkomen en voedselzoekgebied. Dat vleermuizen een prominente plaats innemen binnen ZOT is niet op de laatste plaats te danken aan de coördinator, Erik Korsten. Erik is werkzaam binnen de Zoogdiervereniging én fanatiek vleermuisliefhebber. De werkgroep telt méér professionals waaronder Micha Cillessen (stadsecoloog voor de gemeente Tilburg), Jos Marcelissen (bioloog/docent) en Eva Henrard (bioloog). Met deze - en andere liefhebbers – in de gelederen is het duidelijk dat ZOT veel kennis in huis heeft. Kennis die graag gedeeld én ingezet wordt, vooral wanneer sprake zou zijn van “vleermuisoverlast”. Zelfs voor deze kenners blijkt het niet altijd eenvoudig om te ontdekken waar de vleermuizen in zo’n geval huizen. Wanneer dan een slaapplaats van de vleermuizen ontdekt is, kunnen maatregelen worden genomen. Een mooi voorbeeld van hoe je samen iets doet voor vleermuizen, er plezier aan beleeft en van elkaar leert.

Langs de waterkant

De kans dat je een steenmarter tegenkomt is uitermate klein. Toch blijkt de steenmarter zich ongezien op te houden op heel wat plaatsen. Slechts in een enkel geval wordt zijn aanwezigheid opgemerkt, meestal door de vondst van een verkeersslachtoffer, door uitwerpselen op zolder of omdat hij ineens in beeld komt op een wildcamera. Dat overkwam een vrijwilliger van “Calutra”, een groep die zich bezig houdt met de bever en otter. Sporen langs de Dommel bij Eindhoven hadden eerder al de aandacht getrokken van de vrijwilliger. Hij vermoedde dat er bevers huisden. Tot zijn grote verbazing kreeg hij geen bever, maar een steenmarter op zijn wildcamera. Niemand die het dier hier ooit eerder gezien had en die ook niet deze sporen achter had kunnen laten. En ja hoor, twee dagen later paradeerde alsnog  een volwassen bever met een dikke tak in zijn bek door het beeld.

Al meer dan tien jaar wordt er vogelonderzoek uitgevoerd in natuurgebied de Kaaistoep in Tilburg. Met mistnetten vangen de onderzoekers er vogels om ze te ringen en vervolgens weer los te laten. In de zomer van 2018 lag de focus op de Nachtzwaluw, een zeldzame soort die zich gevestigd heeft op het centrale heideveld De Sijsten (tegen de Kaaistoep aan). Dat leverde een onverwachte bijvangst op in de vorm van een vleermuis. Die was daar niet van gediend en beet twee ringers in hun hand toen ze hem bevrijdden uit het net. Eén van de aanwezigen maakte zich zorgen over de bijtwondjes en belde een kenner om advies. Uit de beschrijving van het losgelaten dier werd snel duidelijk dat het om een laatvlieger ging, uitgerekend de soort die besmet kan zijn met het rabiësvirus. Van 15 tot 20% van de onderzochte exemplaren van deze vleermuis is vastgesteld dat zij met rabiës (hondsdolheid) besmet zijn. Deze ziekte kan bij mensen ernstige gevolgen hebben, zelfs resulterend in ademhalingstilstand of hartproblemen. Om elk risico te vermijden lieten de ringers zich inenten en blijven zij langdurig onder controle van de huisarts. Waarmee weer eens aangetoond is dat je voorzichtig om moet gaan met vleermuizen.

Alle vrijwilligers van het meldingsnetwerk zijn ingeënt tegen rabiës, waarbij de vaccinatie door Brabants Landschap wordt vergoed.

Nieuwe vliegkooi

De Vleermuisopvang Oss, gerund door Antoinette van Wilgen, is de nummer 1 voor vleermuizen in nood.  Door ruimtegebrek bij de opvang bood vrijwilliger Carlo Wijnen aan een vliegkooi in hem in de tuin te plaatsen. De vliegkooi is een ruimte waarin de vleermuizen, die medisch beter zijn verklaard door Antoinette, veilig kunnen vliegen zodat ze weer voldoende vliegsterk zijn voordat ze weer uitgezet worden. Zo kunnen ze per jaar 15-20 stuks (ong. 30% van de vleermuizen die aangeboden worden in Oss) hun vrijheid teruggeven.

In januari 2017 vernielde een zware storm echter de vliegkooi bij Carlo. Aangezien de vliegkooi gerepareerd moest worden, maakte Carlo meteen van de gelegenheid gebruik om de vliegkooi te vergroten van 2x3x1,7m naar 7x3x2,2m. Niet alleen is de nieuw kooi groter zodat grotere soorten ook beter kunnen vliegen, maar het kan nu ook in tweeën worden gedeeld waardoor er meer kleinere dieren tegelijk in kunnen.