Brabants Landschap

Jaaravond in het teken van landbouwtransitie

Op woensdag 7 maart 2018 werd in het Provinciehuis de jaaravond voor boerenlandvogels gehouden. Ruim 300 vrijwilligers en boeren waren aanwezig. Traditiegetrouw werd op de prestaties van het afgelopen jaar teruggeblikt en op het komende seizoen vooruitgekeken. Aan het eind van de avond gingen ruim 300 weide- en akkervogelbeschermers met nieuwe jaarverslagen, bamboestokken, mandjes en administratieboekjes tevreden naar huis.

Jochem Sloothaak van Brabants Landschap lichtte toe dat er al jaren weinig kuikens overleven. Er is te weinig dekking en voedsel op de Brabantse weide-en akkergronden. De dichtheid van bijvoorbeeld de populatie kieviten gaat hierdoor hard achteruit. Dit speelt vooral op de zandgronden van Brabant. Op de kleigronden gaat het wel erg goed. Zeker op de plaatsen waar aan vernatting is gewerkt.

Om nesten van grutto, wulp en tureluur kan een rustzone worden aangeleged van minimaal 0,1 en maximaal 1 hectare (minimaal 12 meter breed). Door de aanleg van een rustzone neemt de kans op verstoring en predatie af. Hierdoor komen meer nesten uit. Bovendien biedt een rustzone jonge grutto’s, wulpen of tureluurs de gewenste dekking en foerageermogelijkheden. Hierdoor worden meer jongen vliegvlug. Meer informatie over de regeling en een voorbeeld overeenkomst is te vinden op www.brabantslandschap.nl/regelingrustzone

Om een rustzone af te kunnen sluiten hoef je het nest niet tot op de meter op te sporen. Wanneer je aan het gedrag van de ouders ziet dat er een broedgeval is, leg je de rustzone zó dat de legsellocatie er in elk geval in valt. Door het nest op te sporen vergroot je de kans op predatie met 10% per bezoek.

Het vergt maatwerk om tot de ideale oppervlakte van een rustzone te komen. Voor de boer moet het zo werkbaar mogelijk zijn. De vorm van het perceel en de ligging van de rustzone hebben hier invloed op. Eigenlijk is het voor de boer arbeidstechnisch het makkelijkst om een heel perceel niet te maaien ipv een stukje wel en een stukje niet. Maar vanuit de regeling is 1 hectare per legsel het maximum. Onderzoek heeft boevndien laten zien dat een rustzone van een hectare niet persé beter is dan een rustzone van 0,5ha.

Om een legsel uit te laten komen hoeft een rustzone niet zo groot te zijn, maar voor het voedselaanbod en de overleving van de jongen is minimaal 0,5 hectare per weidevogelgezin nodig. Het gras moet dan wel toegankelijk zijn voor de kuikens, dus niet te dicht. Als het gras al bij het afsluiten van de overeenkomst erg dicht is mag de rustzone dus wat kleiner zijn, want dan trekken ze er toch vrij snel uit.

Een rustzone is in principe voor de soorten grutto, wulp en tureluur, maar mag in overleg met Brabants Landschap ook worden afgesloten voor andere kritische soorten, zoals bijvoorbeeld slobeend of zomertaling.

Wanneer de gruttokuikens in je gebied steeds vertrekken naar die ene boer die niet mee wil doen aan regelingen, kun je de 'buurboer' vragen om te proberen ze te lokken door het opbrengen van ruwe stalmest in de winter of het vroege voorjaar.

Als een boer te vroeg maait, krijgt hij geen vergoeding. De minimale rustperiode is 4 weken. Hiervan in principe niet van worden afgeweken. Uitzonderingen zijn alleen mogelijk in overleg met de betrokken vrijwilliger en veldmedewerker van Brabants Landschap.

Wanneer een legsel in een rustzone is gepredeerd krijgt de boer toch zijn vergoeding, want hij heeft aan zijn verplichting voldaan. De vergoeding is bedoeld voor het verlies aan grasopbrengst, niet als beloning voor het uitkomen van een nest.

Als er meer dan 5 legsels van de kievit op een perceel zijn gevonden, kan een overeenkomst worden afgesloten waarbij de boer een vergoeding krijgt voor uitgestelde bewerkingen. Dit betekent dat de mais pas na 15 mei wordt ingezaaid én er een braakstrook blijgft liggen tot 1 augustus of 1 november. Alléén een braakstrook (zonder uitsel van werkzaamheden op d erest van het perceel) is ook toegestaan. Maar, alleen uitgestelde bewerkingen komt niet in aanmerking. Meer informatie over de regeling en de format overeenkomst is te vinden op www.brabantslandschap.nl/regelingkievit

Op een akker van een boer die misschien wel mee wil doen broeden elk jaar 3 of 4 broedparen kieviten. Bij zijn buurman liggen ook altijd een paar nesten. Mag één van de boeren meedoen aan ‘Kansen voor de kievit’? Antwoord: Ja, hier wordt aan de voorwaarde (minimaal 5 broedparen) voldaan. Let op: De kuikens van het buurperceel moeten de braakrand wèl kunnen bereiken!

In het midden van een akker zit een natte plek waar de maïs slecht groeit. Er broeden voldoende kieviten op het perceel. De boer wil graag de braakrand over de natte plek leggen. Mag dat? Antw.: ja. In de meeste gevallen is het gemakkelijker voor de boer als de rand aan de zijkant ligt, maar op een andere plek mag wel.

De kieviten broeden op een aardappel- of bietenakker. Mag de boer meedoen? Antw.: ja, dat mag. Maar de vergoeding is gebaseerd op de maïsprijs. Een braakstrook is ook hier heel nuttig.

Een boer wil meedoen aan uitgesteld bewerken op een maïsakker. Er naast ligt een extensief beheerd grasperceel waar de kuikens altijd heen trekken. Antw.: In overleg met Brabants Landschap kunnen de bewerkingen mogelijk uitgesteld worden zonder aanleg van een braakrand.

Er broeden een hoop kieviten bij elkaar in het midden van het perceel. Mag je daar een “braakblok” aanleggen in plaats van een rand langs het perceel? Dan liggen de legsels nog veiliger! Antw.: Ja, zo lang je maar voldoet aan de minimum- en maximum maten die voor de braakrand gelden. Eeen strook is echter wel het meest effectief.

Moet een braakstrook perse om het hele perceel of mag het ook aan één kant? Antw.: Mag ook aan één kant. Soms zelfs maar een deel van de lengte als dat beter uitkomt.

Mag een braakrand voor de helft op het perceel van de buurman leggen, als hij dat wil, dus elk 3 meter? Antw.: Ja dat mag. Eén van de 2 sluit de overeenkomst af en ze delen de vergoeding.

Een braakrand mag uiteraard niet gespoten worden tegen insecten of onkruid.

Het moge duidelijk zijn: er kan meer dan misschien in eerste instantie lijkt! Mocht je toch nog twijfelen over een situatie, laat de kans dan niet lopen maar neem contact op met de veldmedewerker in jouw regio.

Ten slotte: "voor sommige boeren is het aanleggen van een braakrand economische gezien interessanter dan maïs zaaien", aldus één van de boeren tijdens de workshop. Dus schroom niet om de boeren te benaderen!  

Oproep: volg dit seizoen een paar scholekstergezinnen