Brabants Landschap

Enquetes

Om de inhoud van de geplande workshops zoveel mogelijk af te stemmen op de (toekomstige) deelnemers gingen aan de workshop twee enquêtes vooraf: één voor agrariërs en één voor vrijwilligers. Deze werden door 99 vrijwilligers en 43 agrariërs ingevuld. Er werden, naast de antwoorden op de 10 meerkeuzevragen maar liefst 122 aanvullende opmerkingen gemaakt. Dit toont de grote betrokkenheid van zowel boeren als vrijwilligers.

Tevredenheid en vertrouwen. Over het algemeen waren inzenders van beide enquêtes tevreden over de duidelijkheid van de overeenkomst, vaak ook door er als boer en vrijwilliger samen naar te kijken. Ook de samenwerking tussen boeren en vrijwilligers was (bijna) overal goed tot zeer goed. Een aantal agrariërs gaf aan het lezen van de overeenkomst helemaal aan de vrijwilliger over te laten. Hieruit blijkt een groot vertrouwen. Van de vrijwilligers (38%) die nooit hebben deelgenomen aan een regeling gaf ruim 30% aan dat de oorzaak was dat ze er niet voldoende vanaf weten. Met de workshop en deze nieuwsbrief is dat hopelijk opgelost. Geen enkele vrijwilliger vinkte aan niet mee te willen doen omdat het teveel werk is.

Laten we die dieren een kans geven! Van de agrariërs gaf 58% aan dat de regelingen prima zijn, 42% gaf een of meer verbeterpunten aan. De vergoedingen vond 24% van de agrariërs kostendekkend, 58% niet helemaal kostendekkend en 18% veel te laag. Een agrariër antwoordde op de vraag of de vergoeding voldoende is: "Maakt me niet veel uit, laten we die dieren een kans geven". Hier sluiten we ons natuurlijk helemaal bij aan!

Het broedproces op de percelen met maatregelen verliep in de meeste gevallen (ongeveer) zoals verwacht, gaven de vrijwilligers aan. Zoals gezegd: bij alle vragen werden veel opmerkingen geplaatst. Hiervan is een groot deel verwerkt in de workshop en een aantal worden gebruikt voor intern overleg.

Predatie is altijd een lastig onderwerp voor weidevogelbeschermers. Predatoren horen erbij, maar waar ligt de grens? Ook tijdens de workshops kwam het ter sprake. Boer: "Wij vinden een grutto ook een mooi beest, willen er alles voor doen. Maar vanwege de predatie vragen we ons af of we wel goed bezig zijn. Het is vanwege de hoge inspanning erg frustrerend. Moeten we jagers eraan laten werken?"
Er zijn wel mogelijkheden om vergunningen te krijgen voor predatiebestrijding, maar ingrijpen is complex, er spelen veel zaken mee. Bij overmatige predatie door kraaien zou je zoveel mogelijk bomen moeten weghalen in je gebied. Maar er is meestal sprake van meer soorten predatoren. Een beschermingsgroep heeft wel eens camera’s bij nesten geplaatst. Predatoren waren vooral andere soorten dan vos. “De vos krijgt vaak de schuld, maar hij hoort ook thuis in het gebied, net zoals wezel, egel, etc., die wil je toch ook niet opruimen?”, werd gereageerd vanuit de zaal.

Van de legsels in rustzones komt meer dan 80% uit, 13% niet uit, waarvan 6,5% als gevolg van predatie. Dit lijkt veel, maar is volkomen natuurlijk.

Mocht er toch overwogen worden vossen te laten bejagen, dan zou dat in januari/februari moeten gebeuren. Alleen in dat geval blijft het territorium vrij tot na het broedseizoen. Bij bejaging in andere maanden wordt het gat wat achterblijft vrij snel opgevuld door vossen van elders.
Met kraaien is het net zo. Een (tijdelijk) leeg territorium kan later zorgen voor juist meer predatoren.

Sommige predatoren, zoals ooievaars en roofvogels eten geen eieren maar wel jongen. Daarom is dekking extra belangrijk.

Kieviten op bouwland

Veel vrijwilligers bezochten de workshops omdat ze niet precies weten hoe ze de regelingen toe moeten passen. Alle begin is moeilijk en een twijfelgeval kan leiden tot 'toch maar niet meedoen'. Daarom werden tijdens de workshops enkele mogelijkheden besproken.

Op een akker van een boer die misschien wel mee wil doen broeden elk jaar 3 of 4 broedparen kieviten. Bij zijn buurman liggen ook altijd een paar nesten. Mag één van de boeren meedoen aan ‘Kansen voor de kievit’? Antwoord: Ja, hier wordt aan de voorwaarde (minimaal 5 broedparen) voldaan. Let op: De kuikens van het buurperceel moeten de braakrand wèl kunnen bereiken!

In het midden van een akker zit een natte plek waar de maïs slecht groeit. Er broeden voldoende kieviten op het perceel. De boer wil graag de braakrand over de natte plek leggen. Mag dat? Antw.: ja. In de meeste gevallen is het gemakkelijker voor de boer als de rand aan de zijkant ligt, maar op een andere plek mag wel.

De kieviten broeden op een aardappel- of bietenakker. Mag de boer meedoen? Antw.: ja, dat mag. Maar de vergoeding is gebaseerd op de maïsprijs. Een braakstrook is ook hier heel nuttig.

Een boer wil meedoen aan uitgesteld bewerken op een maïsakker. Er naast ligt een extensief beheerd grasperceel waar de kuikens altijd heen trekken. Antw.: In overleg met Brabants Landschap kunnen de bewerkingen mogelijk uitgesteld worden zonder aanleg van een braakrand.

Er broeden een hoop kieviten bij elkaar in het midden van het perceel. Mag je daar een “braakblok” aanleggen in plaats van een rand langs het perceel? Dan liggen de legsels nog veiliger! Antw.: Ja, zo lang je maar voldoet aan de minimum- en maximum maten die voor de braakrand gelden. Eeen strook is echter wel het meest effectief.

Moet een braakstrook perse om het hele perceel of mag het ook aan één kant? Antw.: Mag ook aan één kant. Soms zelfs maar een deel van de lengte als dat beter uitkomt.

Mag een braakrand voor de helft op het perceel van de buurman leggen, als hij dat wil, dus elk 3 meter? Antw.: Ja dat mag. Eén van de 2 sluit de overeenkomst af en ze delen de vergoeding.

Een braakrand mag uiteraard niet gespoten worden tegen insecten of onkruid.

Het moge duidelijk zijn: er kan meer dan misschien in eerste instantie lijkt! Mocht je toch nog twijfelen over een situatie, laat de kans dan niet lopen maar neem contact op met de veldmedewerker in jouw regio.

Ten slotte: "voor sommige boeren is het aanleggen van een braakrand economische gezien interessanter dan maïs zaaien", aldus één van de boeren tijdens de workshop. Dus schroom niet om de boeren te benaderen!  

Regeling Rustzones

De regeling rustzones bestaat al wat langer, en dat zorgde voor een ander soort vragen en opmerkingen.

Om een rustzone af te kunnen sluiten hoef je het nest niet op te sporen. Wanneer je aan het gedrag van de ouders ziet dat er een broedgeval is, leg je de rustzone zo dat de legsellocatie er in elk geval in valt. Door het nest op te sporen vergroot je de kans op predatie met 10% per bezoek.

Het vergt maatwerk om tot de ideale oppervlakte van een rustzone te komen. Voor de boer moet het zo werkbaar mogelijk zijn. De vorm van het perceel en de ligging van de rustzone hebben hier invloed op. Eigenlijk is het voor de boer arbeidstechnisch het makkelijkst om een heel perceel niet te maaien ipv een stukje wel en een stukje niet. Maar vanuit de regeling is 1 hectare per legsel het maximum.

Om een legsel uit te laten komen hoeft een rustzone niet zo groot te zijn, maar voor het voedselaanbod en de overleving van de jongen is minimaal 0,5 hectare per weidevogelgezin nodig. Het gras moet dan wel toegankelijk zijn voor de kuikens, dus niet te dicht. Als het gras al bij het afsluiten van de overeenkomst erg dicht is mag de rustzone dus wat kleiner zijn, want dan trekken ze er toch vrij snel uit.

Een rustzone is in principe voor de soorten grutto, wulp en tureluur, maar mag in overleg met Brabants Landschap ook worden afgesloten voor andere kritische soorten, zoals bijvoorbeeld slobeend of zomertaling.

Wanneer de gruttokuikens in je gebied steeds vertrekken naar die ene boer die niet mee wil doen aan regelingen, kun je de 'buurboer' vragen om te proberen ze te lokken door het opbrengen van ruwe stalmest in de winter of het vroege voorjaar.

Als een boer te vroeg maait, krijgt hij geen vergoeding. De minimale rustperiode is 4 weken. Hiervan mag alleen worden afgeweken in overleg met de betrokken vrijwilliger.

Wanneer een legsel in een rustzone is gepredeerd krijgt de boer toch zijn vergoeding, want hij heeft aan zijn verplichting voldaan.

Weidevogelvriendelijke bedrijfsvoering

Weidevogelbeschermers hebben goede ervaringen met het invoeren van legsels met hun smartphone. Voor boeren en loonwerkers is er een speciale App waarmee ze een melding met beeld en/of geluid kunnen krijgen op hun mobiele telefoon als ze een nest naderen. De weidevogelgroep kan een boer of loonwerker toegang geven tot de legselinformatie van het betreffende bedrijf.

De rijsnelheid van een trekker is van invloed op de overlevingskans van weidevogelkuikens. Maar voor kuikens jonger dan 2 weken heeft langzaam rijden geen nut, omdat de kuikens in deze leeftijd zich drukken. Kuikens boven deze leeftijd drukken zich niet meer en kunnen mogelijk nog op tijd wegkomen voor de trekker wanneer er langzaam gereden wordt.

Beweide percelen werken als een magneet op kieviten met kuikens. Deelnemers aan de workshop vroegen zich af of het mogelijk zou zijn om weidegang te stimuleren gedurende het hele seizoen, of alleen in het vroege voorjaar (voorbeweiden)? Ook om te voorkomen dat het gras te lang wordt voor de weidevogels wanneer er een rustzone wordt aangelegd. Te denken valt aan enkele stuks jongvee op percelen waar men weidevogels verwacht. Hier bestaat op gangbare landbouwgrond echter nog geen stimuleringsregeling voor.  

Ook het uitrijden van ruige stalmest is gunstig voor weidevogels.

Klei wordt keihard, waardoor kieviten zich moeilijk vestigen en een braakrand volkomen kaal blijft. Vrijwilligers vroegen zich af of een kleiperceel in februari geroterd kan worden. De agrariërs meldden dat het dan helemaal dicht slaat. Roteren moet echt vlak voor het bewerken gebeuren. In oktober ploegen en dan eraf blijven. De vrijwilligers gaven aan dat als er geen langlopende overeenkomsten kunnen worden afgesloten de regeling geen zin heeft op klei.

In dit artikel bespreken we heel kort nog enkele vragen en onderwerpen die tijdens de workshops aan de orde kwamen.

De legsellocaties worden door steeds meer vrijwilligers rechtstreeks in de database vastgelegd met behulp van GPS op hun smartphone. Er wordt gewerkt aan een App om het nog gemakkelijker te maken.

Per werkgroep moet met hetzelfde invoersysteem worden gewerkt. Wanneer de één met een PDA werkt en de ander met een smartphone of tablet kun je elkaars gegevens overschrijven.

Sommige vrijwilligers zouden een braakstrook op klei graag al in oktober afspreken zodat zich meer akkeronkruiden kunnen ontwikkelen. Dat is wel veel beter en het zou heel mooi zijn als iemand het wil proberen! Het risico is wel dat er is dan nog geen zekerheid is over financiering.

Als er een grutto op een akker broedt kun je toch proberen een rustzone aan te leggen, maar vergoeding (uitgesteld maaibeheer) is niet voldoende voor mais/bouwland. Er zijn helaas geen andere mogelijkheden.

Als een legsel in een rustzone gepredeerd wordt krijgt de boer evengoed zijn vergoeding, hij heeft immers aan zijn verplichtingen voldaan!

Over het maaien van schouwpaden, bermen en slootkanten kun je proberen afspraken te maken met het waterschap. Sommige groepen hebben daarmee heel goede ervaringen, bij anderen loopt dat minder goed. Blijf toch proberen om het goed uitleggen dat er kuikens kunnen lopen. 

Hele percelen braakleggen is te kostbaar. Het doel is ook niet om geen landbouw meer uit te oefenen op het perceel.

Vrijwilligers vroegen zich af of het op percelen waar je elk jaar veel jongen ziet evengoed nuttig is om een braakrand aan te leggen. Dat is zeker zo. Juist daar waar veel kuikens zijn is behoefte aan een goede opgroeimogelijkheid met voedsel en dekking. Een braakrand biedt dat. Zonder rand weet je niet of de kuikens opgroeien.

Sommige agrariërs willen de groenbemester zo laat mogelijk onderwerken vanwege de hoeveelheid organische stof, liefst zo dicht mogelijk op de zaaidatum. Hoe meer tijd daar tussen zit, hoe minder het effect van de groenbemester is. Anderen werken hem juist graag vroeg onder...

Het onderwerken om de vestiging van kieviten te verbeteren hoeft niet rigoureus. Er hoeft alleen even doorheen getrokken te worden, het economisch nadeel (voor zover aanwezig) blijft dan beperkt.

Aandachtspunten Brabants Landschap

Uit de enquêtes en tijdens de Workshops zijn een aantal aandachtspunten voor Brabants Landschap naar voren gekomen. Een aantal zaken kunnen we meteen toezeggen. Het beantwoorden van sommige vragen heeft nog even tijd nodig.

Veel vrijwilligers vonden dat we beter moeten uitleggen waar de informatie over de regelingen te vinden is. Ook de vraag om voor elk broedseizoen in de nieuwsbrief nog eens uit te leggen hoe het ook alweer zit, als geheugensteuntje, kwam vaak voorbij. Sommige vrijwilligers gaven aan dat ze niet op tijd konden beginnen met het benaderen van boeren voor de regelingen, omdat ze de informatie niet op tijd hadden. Met deze speciale uitgave van 'Weidevogelwerk' beantwoorden we deze vragen voor een groot deel.

De informatiefolder ‘Kansen voor de Kievit’ staat dit jaar op de bestellijst voor materialen voor weidevogelgroepen, die jaarlijks voorafgaand aan het seizoen wordt verstuurd.

De volgende vragen en aandachtspunten worden momenteel uitgewerkt door Brabants Landschap:

- Elk jaar in de tekst van beide overeenkomsten aangeven van welk jaar / versie deze is, zodat altijd duidelijk is of deze actueel is.

- Ontwikkelen van een memo bij de overeenkomsten van de regelingen, waarin aangegeven staat hoe de percelen met maatregelen moeten worden ingevoerd in de gecombineerde opgave.

- Analyse van de verschillende soorten groenbemesters i.r.t. de kievitpercelen.

- Uitzoeken of braaklegging via het GLB mogelijk is en nut kan hebben voor broedende kieviten.